Schijf indelen met Diskpart, een vergeten tool

DiskPart is een vaak vergeten tool, die vooral bij het inrichten van systemen goede diensten kan bewijzen.

Het is een essentieel commando dat vanuit de CMD-prompt of PowerShell wordt gestart. DiskPart vervangt Fdisk. Voor het eerst verscheen het in Windows XP. DiskPart heeft de volgende functies:

• Partitioneren van schijven
• Formatteren van schijven
• Initialiseren van een schijf
• Converteren van schijfindelingen
• Volumes vergroten en verkleinen
• RAID instellen
• Werken met Virtuele Schijven VHD's
  (Alleen op Windows 7/8 en Windows Server 2008 R2)
• USB-stick opstartbaar maken
• Schijf tegen (over)schrijven beschermen (Read-only maken).

Persoonlijk vind ik DiskPart onmisbaar bij het installeren van systemen. Het verbaast mij dan ook dat velen, waaronder ook profs, weinig van dit commando weten. Ik vertel hier aan de hand van voorbeelden over wissen, partitioneren en formatteren van een harde schijf met behulp van DiskPart. Bij het installeren van Windows 7, 8 en 10 is kun je het installatieproces onderbreken (<Shift F10> (in het scherm waar je versie, taal en toetsenbord kiest) en een command-prompt starten, waaruit je dan Diskpart kunt uitvoeren om de schijf naar eigen believen in te delen. Zo kun je zelfs voorkomen dat Windows een aparte bootpartitie maakt. Zie hier.
 
Vanaf de Opdracht-prompt (CMD) of PowerShell (PS), tik je in: diskpart en druk je op <Enter>. Zodra DiskPart is gestart, toont het zijn eigen prompt.

Je ziet hier dat DiskPart zijn eigen command-prompt heeft. DiskPart heeft een eigen omgeving waaruit je opdrachten voor diskpart in kunt geven. Een Command Line Interface (CLI) binnen een andere CLI (de CMD Command Line). Wanneer je help intikt (of een ongeldig commando) dan geeft DiskPart een overzicht van de bijna veertig commando's die het kent. Laat je echter niet afschrikken door de hoeveelheid commando's, want je gebruikt er zelden meer dan acht!

Zoals bekend mag worden geacht, wanneer je ooit een schijf hebt geïnitialiseerd met het Grafische Schijfbeheer (<Win+X> -> Schijfbeheer), kies je eerst een fysieke schijf voordat je er wat mee gaat doen. Alle acties in Diskpart voer je uit op het actieve object (Schijf of Partitie). Pas dán voer je een aktie uit. Bijvoorbeeld het maken van een partitie; deze formatteren; een naam en een schijfletter geven.
DiskPart hanteert daarvoor deze werkwijze.

1. Selecteer een fysieke schijf
2. Maak partitie(s)
3. Selecteer de partitie of volume
4. Doe er wat mee (b.v. formatteren)

Om een specifieke schijf te selecteren tik je een volgend commando:

select disk

Hoe weet je nu welk nummer de schijf is die je wenst te bewerken? Hier kom je achter door het commando list disk in te tikken. Je krijgt dan:

Schijfnummers starten bij 0, niet bij 1. Je ziet ook dat beide schijven hun informatie in het Master Boot Record (MBR) opslaan i.p.v. GUID partitie tabel (GPT). Beide schijven zijn basisschijven; niet dynamisch. Daarnaast zie je een aantal kaartslots, waar geen geheugenkaart inzit. Moderne systemen hebben meerstal een GPT partitietabel die meer flexibel is dan de oude MBR-indeling.

Ik maak het nu wat moeilijker door te zeggen dan dit systeem twee schijven heeft. De eerste heeft de partities:

1. Windows OS
2. Data en applicaties

Omdat je niet per ongeluk de systeempartitie wenst te wissen, moet je weten wat wat is. Om meer informatie te krijgen gebruik je select disk gevolgd door detail disk. We starten met disk 0 en zien wat die bevat.

select disk 0 
detail disk

Dit levert op:

Je ziet dat het overeenstemt met wat ik eerder weergaf, maar er is meer! Je ziet een systeempartitie (volume 3) die door het systeem is gereserveerd. Deze bevat opstartbestanden voor Windows. Deze schijf is dus niet degene die we wensen. Nu bekijken we de detail van disk 1. Dat geeft:

OK. Deze mag wel schoon. We typen nu het commando clean. Dat verwijdert niet echt de inhoud van de schijf. Het wist alleen maar de tabel met informatie dat de index van de schijf bevat (MBR of GPT). Windows 'ziet' die alleen niet meer. De data wordt gaandeweg overschreven door nieuwe gegevens. Dat gebeurt, wanneer de schijf weer in gebruik genomen is. Dit door er een nieuwe structuur aan toe te kennen, over de oude (gewiste) structuur. Wil je alleen maar een volume verwijderen, dan selecteer je die met select volume xx gevolgd door het commando Delete volume.

Om de schijf in gebruik te kunnen nemen, zal er minstens één partitie aangemaakt moeten worden. De meest simpele aanpak is één grote primaire partitie aanmaken met het commando: create partition primary. Wanneer je echter de schijf in meerdere partities wilt delen, moet je de 'size='-parameter toevoegen, gevolgd door de gewenste grootte van de partitie in megabytes. Wanneer je twee partities wenst te maken van 100 GB respectievelijk 598 GB, dan maak je de eerste door in te tikken:

create partition primary size=102400

(NB: Een gigabyte bestaat uit 1024MB, niet 1000!). Daarna kan de tweede partitie worden gemaakt gewoon door het intikken van create partition primary. Een parameter is niet nodig, omdat je - door het weglaten daarvan - DiskPart opdraagt de resterende ruimte in beslag te nemen. Het resultaat van de commando's is te zien door list partition in te tikken. Wil je een volume verklienen of vergroten, dan kun je dat respectievelijk met de commando's Shrink size=xxxxx en Extend size=xxxxx uitvoeren (xxxxx geeft aan met hoeveel MB).

Het * voor partitie 2 geeft aan dat DiskPart de focus op deze partitie heeft (scope). Tikken we nu format fs=ntfs label="Back-up" Quick dan wordt die partitie geformatteerd met als bestandssysteem NTFS (= standaard en kan dus ook worden weggelaten) en als naam: Back-up. Quick wil zeggen: doe een snelle formattering.

Willen we partitie 1 ook formatteren, dan eerst de scope verleggen door select partition 1 en daarna format label=data.

Met het commando assign kan een vrije stationsletter aan de partitie worden toegekend. Ik geef in:

assign letter=g

Nu wordt driveletter G: toegekend aan het volume dat de scope heeft.
Met list volume zie je het resultaat.

Wil je meer weten?
Raadpleeg de help-functie.
Tik maar eens in:

Help
Help format
Help create [volume|partition|vdisk]

Wanneer er data op de schijf staat die van grote waarde is, maak dan eerst een back-up van die gegevens. Overigens gebruik ik DiskPart, net als vroeger Fdisk, het meest op schijven die leeg mogen of leeg zijn.

Disk of Volume Read-only maken!

Soms is het wenselijk om een hele schijf of partitie tegen schrijven te beveiligen. Dat doe je in het geval van dataherstel of dat je sowieso niets op schijf wilt schrijven of wanneer je een USB-stick met waardevolle gegevens zoals foto's, films of een presentatie uitleent. Dit kan eenvoudig met het Windows-programma DiskPart. Hoe doe je dat?

Open een Command prompt of PowerShell (Win+X > PowerShell). Tik in: Diskpart  <Enter> er wordt nu om Admin-rechten gevraagd en dan verschijnt het Diskpart command-scherm. Tik nu de volgende commando's gevolgd door een <Enter>:

Een hele schijf (USB-disk) beschermen:

list disk
select disk X
att disk set readonly
detail disk

Een partitie beschermen:

list volume
select volume X
att vol set readonly
detail volume

X is het schijf - of volumenummer dat je 'read only' wenst te maken. Kijk goed dat je de juiste selecteert. Dat kun je controleren met het commando: detail disk/volume.

Ongedaan maken van de schrijfbeveiliging doe je met de commando's: att disk clear readonly respectievelijk att vol set clear.

Veel nut gewenst van het gebruik van DiskPart. Maar wees voorzichtig!

Zie hier een voorbeeld: Vermijd de 100 MB partitie bij installatie van Windows 7.

Informatie van Microsoft staat hier.
Uitgebreide informatie over de syntax van Diskpart.